Tom Holland: Waarom atheïsten de morele kracht van de christelijke historie niet kunnen ontkennen
15 september
2016
De gelauwerde historicus Tom Holland maakt deel uit
van een groeiende groep historici die de heersende seculiere cultuur
herinneren aan haar christelijke wortels.
Deze week schreef
Tom Holland in The New Statesman hoe hij van gedachten is veranderd
over het christendom.
Oorspronkelijk was hij van mening dat het christendom
“een tijdperk van bijgeloof en lichtgelovigheid” had ingeleid en
dat het daarom weinig te bieden had.
Maar naarmate hij zich meer en meer verdiepte in de
klassieke oudheid, hoe meer Holland inzag dat het alternatief (het
heidense godendom uit de oudheid) menselijk leven niet op gelijke
wijze waardeerde. Integendeel, antieke samenlevingen stelden
doorgaans sterken en rijken boven zwakken en armen. Terwijl de
heidense goden mensen straften, ontdekte Holland hoe de christelijke
god wezenlijk anders handelde door zichzelf te straffen ten
bate van de mens; iets wat tot op dat moment ongehoord was:
“Onze bekendheid met het Bijbelverhaal van de
kruisiging heeft het besef laten verdwijnen wat voor volkomen
noviteit een goddelijke Christus eigenlijk was.”
“De meesten van ons die leven in een
post-christelijke samenleving vinden het normaal dat het beter is om
lijden te verdragen dan toe te brengen aan een ander. De oorsprong
van de onderliggende gedachte, namelijk dat ieder mensenleven van
gelijke waarde is, ligt besloten in het christendom.”
Holland sluit zich aan bij een groeiende groep
historici die weerstand bieden aan de wijdverbreide seculiere
gedachte dat het christendom tot aan de Verlichting de ontwikkeling
van de cultuur tegenhield, omdat het verantwoordelijk zou zijn voor
het vele bijgeloof in de vroege middeleeuwen alsmede ook de
kruistochten.
Het boek “Atheist
Delusions”
[vert. Atheïstische waanideeën] van David Bentley Hart
is een
verwoestende kritiek van zulke ideeën en ook de Amerikaanse
socioloog Rodney Stark
heeft hier uitputtend over geschreven in boeken als ‘The
rise of Christianity’ [vert. De
opkomst van het christendom]. Larry
Hurtado’s nieuwste
boek ‘Destroyer
of the gods: Early Christian Distinctiveness in the Roman World’
[vert.
Vernietiger van de goden:
vroeg-christelijke onderscheidendheid in de Romeinse wereld]
legt
de wijze
waarop
het christendom uniek en radicaal was
ten opzichte van de heersende cultuur bloot.
Dit is
niet de eerste keer dat Holland zich ten faveure van het christendom
uitspreekt. Zo
vertelde
hij in
2013 The New Humanist
het volgende. “Er is een soort knagend gevoel, een god-vormig gat
in mijn wezen.
Het
simulacrum
[vert.:
beeld, kopie
zonder origineel; EH]
waarmee
ik het vul is dat
van de
christelijke god. Als
ik
het verslag van de kruisiging lees, naar kerk ga met Pasen en voel
dat het waar is, ervaar dat het uitspreken van die
waarheden
mij
veel
dieper raakt
dan
ik in woorden kan uitdrukken, voel
ik mij verbonden het de enorme erfenis van het christelijk geloof. Op
zulke momenten ontroert mij dat en denk “Is dit het wat het
betekent om te geloven in god?”
Nu
de Britse cultuur en maatschappij [noot
vertaler:
de
Nederlandse
ook; EH] steeds
meer seculariseren, valt er zo hier en daar een tendens te bespeuren
om onze christelijke erfenis en historie te marginaliseren. Het
artikel van Holland vormt een gezonde en robuuste verdediging van
niet alleen het christelijk geloof, maar ook een herinnering aan
idealen die we allemaal vanzelfsprekend zijn
gaan vinden.
Hij schrijft:
“Terwijl
vandaag de dag hier in het westen het geloof in God langzaam maar
zeker verdwijnt, vertonen de landen die ooit gezamenlijk bekend
stonden als ‘christelijk’
nog altijd het stempel van de twee millennia oude revolutie van het
christendom. Dit is de belangrijkste reden waarom
verreweg de meesten van ons die leven in een
post-christelijke
maatschappij het nog steeds vanzelfsprekend vinden dat het beter is
zelf te lijden dan anderen lijden toe te brengen. Dit is waarom we er
in
het
algemeen vanuit
gaan dat ieder menselijk leven gelijke waarde heeft.
“In
mijn zeden en ethiek heb ik geleerd te accepteren dat ik in het
geheel niet Grieks of Romeins ben, maar door en door – en met trots
– christen.“
[Bron:
Tom
Holland: Why atheists can’t deny the moral force of Christian
history, 15
sept. 2016 vertaling: E. Hillebrand]